Po konsultacjach z pracodawcami przedstawiam wreszcie ostateczny projekt ustawy antyzwiązkowej. W stosunku do jej – już zaprezentowanego – tekstu – moi konsultanci wnieśli 3 poprawki:
1. W art. 1 w pkt 3 dodaje się do ustawy art. 261, zgodnie z którym w zakładzie pracy, w którym działają co najmniej dwie organizacje związkowe, pracownik może być członkiem tylko jednej z nich.
2. Art. 1 pkt 4 wprowadza nowe zasady udzielania związkom zawodowym informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. Pracodawca będzie obowiązany udzielić takich informacji na żądanie związku zawodowego. Inaczej niż obecnie, wprowadza się jednak możliwość odmowy ich udzielenia, gdyby ujawnienie informacji mogło narazić pracodawcę na szkodę. W tym ostatnim wypadku związkowi zawodowemu przysługiwać ma prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o udzielenie informacji.
3. W art. 1 w pkt 6 przyjęto konstrukcję, na podstawie której pracodawca będzie mógł wypowiedzieć działaczowi związkowemu warunki pracy lub płacy, bez zgody zakładowej organizacji związkowej, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy lub stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania. Przepis ten, wzorowany na art. 43 Kodeksu pracy, umożliwi pracodawcy wręczenie działaczowi związkowemu wypowiedzenia zmieniającego w sytuacji, gdy zmiana warunków płacy dotyczy wszystkich pracowników lub dalsze zatrudnienie związkowca na dotychczasowym stanowisku pracy jest niemożliwe z przyczyn niezależnych od pracodawcy.
Teraz rozpoczynam starania o zgodę Klubu PO na nadanie temu projektowi stosownego biegu legislacyjnego. Poniżej jednolity projekt ustawy z uzasadnieniem.
projekt
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy o związkach zawodowych
Art. 1.W ustawie z dnia 23 maja 1991 r. ozwiązkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854,z późn. zm.[1])) wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 24 otrzymuje brzmienie:
„Art.24.Związek zawodowy nie może prowadzić działalności gospodarczej.”;
2) uchyla się art. 25;
3) po art. 26 dodaje się art. 261 w brzmieniu:
„Art. 261. W zakładzie pracy, w którym działają co najmniej dwie organizacje związkowe, pracownik może być członkiem tylko jednej z nich.”;
4) art. 28 otrzymuje brzmienie:
„Art. 28 1. Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie związku zawodowego informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania.
2. Pracodawca może odmówić udzielenia informacji, o których mowa w ust. 1, jeżeli ich ujawnienie mogłoby go narazić na szkodę.
3. Jeżeli pracodawca odmawia udzielenia informacji, o których mowa w ust. 1, związkowi zawodowemu przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o ich udzielenie.
4. Do postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 3, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu z zakresu prawa pracy.”;
5) uchyla się art. 31;
6) w art. 32 po ust. 2 dodaje się ust. 21 w brzmieniu:
„21. Pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy pracownikowi, o którym mowa w ust. 1, bez zgody zakładowej organizacji związkowej, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:
1) wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy,
2) stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.”;
7) art. 33 otrzymuje brzmienie:
„Art. 33. Pracodawca jest obowiązany udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne, jeżeli są one niezbędne do organizowania ważnych, doraźnych wydarzeń związanych z działalnością związku, chyba że udostępnienie takiego pomieszczenia jest niemożliwe z przyczyn technicznych.”;
8) uchyla się art. 331;
9) art.34 otrzymuje brzmienie:
„Art. 34. 1. Przepisy art. 251–30, art. 32 i art. 33 stosuje się do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem pracodawcę, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 342.
2. Przy ustalaniu liczby członków, o której mowa w art. 251 ust. 1, uwzględnia się liczbę członków międzyzakładowej organizacji związkowej zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji.”;
10) uchyla się art. 341;
11) w art. 35 w ust. 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie:
„4) nie dopełnia obowiązków określonych w art. 261”.
Art. 2.Związki zawodowe dostosują swoje statuty do przepisów ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w terminie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Art. 3.1.Związki zawodoweprowadzące działalność gospodarczą w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, zaprzestaną prowadzenia tej działalności oraz złożą wnioski o wykreślenie z rejestru przedsiębiorców w terminie 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
2. Do dnia zaprzestania działalności gospodarczej, do związków zawodowych, o których mowa w ust. 1, stosuje się art. 24 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.
Art. 4.Ustawa wchodzi w życiepo upływie3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE
do projektu ustawy z dnia….
o zmianie ustawy z dnia 23 maja 1991r. o związkach zawodowych
Projektowana regulacja ma na celu zasadniczą zmianę rzeczywistej struktury finansowania działalności związków zawodowych, poprzez zwolnienie pracodawców z obowiązku faktycznego pokrywania kosztów działalności związkowej. Postulowane rozwiązania nie ograniczą w żaden sposób możliwości zawodowego pełnienia funkcji związkowych, jednakże w praktyce wprowadzą konieczność pokrywania całkowitych kosztów funkcjonowania związków zawodowych z ich środków własnych, pochodzących ze składek członkowskich, darowizn itp. Zwolnienie pracodawców z obowiązku faktycznego współfinansowania działalności związków zawodowych wydaje się całkowicie uzasadnione względami słuszności i sprawiedliwości oraz troską o harmonijny rozwój gospodarczy.
Projektowana ustawa ma na celu ograniczenie przywilejów związków zawodowych działających w Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie przepisów ustawyz dnia 23 maja 1991 r. ozwiązkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854,z późn. zm.), a tym samym wprowadzenie stanu równowagi pomiędzy przywilejami związków zawodowych a obowiązkami pracodawców. Dotychczasowy brak proporcji pomiędzy uprawnieniami związków zawodowych a związanymi z nimi obciążeniami po stronie pracodawców jest od lat krytykowany nie tylko przez samych pracodawców i reprezentujące ich organizacje, ale również przez ekspertów z zakresu ekonomi oraz rynku pracy. Nie ulega wątpliwości, iż obecny stan prawny nakłada na przedsiębiorców sztywny gorset prozwiązkowych regulacji, które w wymierny sposób wpływają na obniżenie rentowności prowadzonej działalności gospodarczej oraz zmniejszenie skłonności do tworzenia nowych miejsc pracy. We współczesnej gospodarce związki zawodowe miały i maja nadal do odegrania istotną rolę. Niewłaściwym jednak wydaje się obciążanie pracodawców istotnymi kosztami funkcjonowania tychże organizacji, szczególnie w czasach zdecydowanego spowolnienia gospodarczego, a tym samym ogólnego pogorszenia kondycji finansowej przedsiębiorców. Związki zawodowe są dobrowolnymi zrzeszeniami osób, które chcą do nich należeć i przekazać im zadania z zakresu ochrony własnych, ekonomicznych (pracowniczych) interesów. Logicznym jest zatem, aby podobnie jak w przypadku innych organizacji pozarządowych, koszty ich funkcjonowania ponosili sami zainteresowani lub podmioty chcące udzielić im finansowego wsparcia. Tymczasem w świetle obowiązujących regulacji, w przypadku dużych przedsiębiorców, koszty funkcjonowania związków zawodowych przerzucone na pracodawców idą w miliony złotych w skali przedsiębiorstwa, a w przypadku mniejszych, choć są stosunkowo niższe, w równie istotny sposób wpływają na pogorszenie wyniku finansowego, redukując tym samym m.in. możliwości inwestycyjne oraz możliwości kreowania nowych miejsc pracy.
Projektowana regulacja ma na celu ograniczenie kilku najbardziej kosztochłonnych po stronie pracodawców, a jednocześnie niewłaściwych ze społecznego i gospodarczego punktu widzenia przywilejów, jakimi obowiązująca ustawa obdarzyła związki zawodowe w Polsce.
W art. 1 w pkt 1 wprowadza się generalny zakaz prowadzenia przez związki zawodowe działalności gospodarczej.Możliwość prowadzenia przez związku zawodowe działalności gospodarczej stanowi istotne zaburzenie proporcji zadań i celów społecznych, które stoją przed tego typu organizacjami oraz generuje szereg patologii w życiu gospodarczym. Biorąc pod uwagę możliwości oddziaływania związków zawodowych na pracodawców, wcale nie odosobnionymi są przypadki, w których pracodawca, chcąc uniknąć swoistych retorsji ze strony związków zawodowych na gruncie prawa pracy i przepisów ustawy o związkach zawodowych, jest w istocie zmuszany do wejścia w transakcje gospodarcze ze związkiem zawodowym jako przedsiębiorcą, wbrew swojej woli, a często wbrew własnemu interesowi ekonomicznemu.
W art. 1 w pkt 2 uchyla się art. 25 – przepis przyznający prawo do urlopu bezpłatnego pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika. Obowiązująca obecnie regulacja nakłada na pracodawcę obowiązek zamrożenia miejsca pracy, najczęściej co najmniej na kilka lat, kiedy pracownik zostaje wybrany do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy. To niesprawiedliwe rozwiązanie uniemożliwia optymalne wykorzystanie opuszczonego w istocie etatu i zmusza do czasowego zatrudnienia kolejnego pracownika, co w przypadku konieczności szkolenia lub przyuczenia do wykonywania obowiązków pracowniczych, generuje wymierne koszty po stronie pracodawcy.
W art. 1 w pkt 3 dodaje się do ustawy art. 261, zgodnie z którym w zakładzie pracy, w którym działają co najmniej dwie organizacje związkowe, pracownik może być członkiem tylko jednej z nich.Przepis ten ma na celu likwidację sztucznego nadmuchiwania liczebnego struktur związkowych poprzez multiplikowanie przynależności tych samych osób. Jeżeli każdy związek zawodowy ma te same ustawowe zadania i przywileje, uzasadnionym wydaje się, aby pracownik jednoznacznie wskazał, którą z organizacji darzy największym zaufanie i której powierza reprezentowanie swoich interesów pracowniczych.
Art. 1 pkt 4 wprowadza nowe zasady udzielania związkom zawodowym informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. Pracodawca będzie obowiązany udzielić takich informacji na żądanie związku zawodowego. Inaczej niż obecnie, wprowadza się jednak możliwość odmowy ich udzielenia, gdyby ujawnienie informacji mogło narazić pracodawcę na szkodę. W tym ostatnim wypadku związkowi zawodowemu przysługiwać ma prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o udzielenie informacji. Postulowana zmiana ma na celu zapewnienie przedsiębiorcom realnej ochrony tajemnicy handlowej lub tajemnicy przedsiębiorstwa w przypadku gdy ujawnienie takowej mogłoby sprowadzić na przedsiębiorcę realne zagrożenie. Jednocześnie umożliwienie wystąpienia z roszczeniem do sądu pracy stanowi zabezpieczenie przed nadużywaniem przez przedsiębiorców powoływania się na wskazaną wyżej przesłankę odmowy udzielenia informacji.
W art. 1 w pkt 5 proponuje się uchylenie art. 31. Przyznaje on pracownikom prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej. W zależności od liczby członków związku zawodowego zatrudnionych w zakładzie pracy, zwolnienie przysługuje jednemu lub więcej związkowcom.
Obecny art. 31, jako jedna z najbardziej niesprawiedliwych regulacji obecnej ustawy o związkach zawodowych nakłada w istocie na pracodawcę obowiązek finansowania działalności związków zawodowych i utrzymywania tzw. „etatów związkowych”. Pracodawca zmuszony jest obecnie do ponoszenia kosztów etatów pracowników, którzy nie świadczą jakiejkolwiek pracy na jego rzecz.
Konsekwencją uchylenia art. 25 i art. 31 ustawy o związkach zawodowych będzie utrata mocy obowiązującej przez wydane na ich podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy.
W art. 1 w pkt 6 przyjęto konstrukcję, na podstawie której pracodawca będzie mógł wypowiedzieć działaczowi związkowemu warunki pracy lub płacy, bez zgody zakładowej organizacji związkowej, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy lub stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Przepis ten, wzorowany na art. 43 Kodeksu pracy, umożliwi pracodawcy wręczenie działaczowi związkowemu wypowiedzenia zmieniającego w sytuacji, gdy zmiana warunków płacy dotyczy wszystkich pracowników lub dalsze zatrudnienie związkowca na dotychczasowym stanowisku pracy jest niemożliwe z przyczyn niezależnych od pracodawcy.
Art. 1 pkt 7 zawiera modyfikację art. 33. Przepis ten, w dotychczasowej wersji stanowi, że pracodawca, na warunkach określonych w umowie, jest obowiązany udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej w zakładzie pracy. Z kolei zakładowej organizacji związkowej oraz pracodawcy przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem wynikającym z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. W miejsce takiej regulacji proponuje się przyjęcie konstrukcji, wedle którejpracodawca będzie obowiązany udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne, jeżeli są one niezbędne do organizowania ważnych, doraźnych wydarzeń związanych z działalnością związku, chyba że udostępnienie takiego pomieszczenia jest niemożliwe z przyczyn technicznych. Proponowana zmiana ma na celu uwolnienie pracodawców od obowiązku zapewnienia związkom zawodowym stałego pomieszczenia na terenie przedsiębiorstwa, szczególnie w przypadku gdy może to wpłynąć na obniżenie potencjału gospodarczego tegoż przedsiębiorstwa. Zachowane zostaje wymóg udostępnienia pomieszczenia na doraźne, ważne wydarzenia związane z funkcjonowaniem związków zawodowych.
W art. 1 w pkt 8 uchyla się art. 331nakładający na pracodawcę - na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą pracownika - obowiązek pobierania z wynagrodzenia pracownika składki związkowej i przekazywania jej na wskazany rachunek bankowy. Postulowana zmiana ma na celu likwidację niesłusznego obciążenia pracodawcy kosztami czynności związanych ze statutową działalnością związków zawodowych.
Art. 1 pkt 9 stanowi konsekwencję zmian do ustawy zaproponowanych w pkt 3, 5 i 7.
W art. 1 w pkt 10 uchyla się art. 341. Przepis ten nakłada na pracodawcę obowiązek ponoszenia kosztów (w tym wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne), związanych z zatrudnianiem pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie organizacji związkowej lub zwolnionego od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas wykonania doraźnej czynności związkowej.
W art. 1 w pkt 11 zmodyfikowano art. 35 – przepis karny typizujący katalog wykroczeń polegających na naruszeniu nakazów lub zakazów wynikających z ustawy o związkach zawodowych. Jest to konsekwencja zmian wprowadzonych na podstawie art. 1 pkt 5 i 7.
W art. 2 i art. 3 noweli zawarto przepisy przejściowe, mające umożliwić związkom zawodowym dostosowanie prowadzonej działalności do zmienionego stanu prawnego. W terminie sześciu miesięcy o dnia wejścia w życie ustawy, związki zawodowe powinny dokonać odpowiednich zmian w swoich statutach. W tym samym terminie związki obowiązane będą do zakończenia działalności gospodarczej i złożenia wniosków o wykreślenie z rejestru przedsiębiorców. W okresie przejściowym będzie do nich stosowany art. 24 ustawy, co pozwoli na korzystanie ze zwolnień podatkowych przewidzianych dla stowarzyszeń, aż do upływu sześciomiesięcznego terminu.
Nowelizacja nie narusza prawa Unii Europejskiej i nie pociąga za sobą skutków finansowych dla budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
[1]) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1080, z 2002 r. Nr 135, poz. 1146 i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 63, poz. 590 i Nr 213, poz. 2081, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407, z 2008 r. Nr 90, poz. 562 oraz z 2011 r. Nr 244, poz. 1454.
